بازگشت به صفحه قبل اهميت و ضرورت پدافند غيرعامل پدافند غير عامل امام خمينى(ره): در هر شرايطى بايد بنيه دفاعى كشوردر بهترين وضعيت باشد، مردم در طول سال هاى جنگ و مبارزه ابعاد كينه وقساوت و عداوت دشمنان خدا و خود رالمس كرده اند، بايد خطر تهاجم جهانخواران در شيوه ها و شكل هاى مختلف راجدى تر بدانند. مقام معظم رهبرى: دفاع جزئى از هويت يك ملت زنده است،هر ملتى كه نتواند از خود دفاع بكند زنده نيست، هر ملتى هم كه به فكر دفاع از خودنباشد و خود را آماده نكند، در واقع زنده نيست، هر ملتى هم كه اهميت دفاع رادرك نكند به يك معنا زنده نيست.  تعريف پدافند غيرعامل 1 . دفاع يا پدافند عامل پدافند عامل عبارت از رويارويي و مقابله مستقيم با دشمن و به کارگيري جنگ افزارهاي مناسب و موجود به منظور دفع حمله و خنثي کردن اقدامات آفندي وي مي باشد. 2 . پدافند غيرعامل يا دفاع غيرعامل به مجموعه اقداماتي اطلاق مي‌گردد که به کارگيري جنگ افزارو تسليحات نياز ندارد و با اجراي آن مي‌توان از وارد شدن خسارات مالي به تجهيزات و تاسيسات حياتي و حساس و مهم نظامي و غيرنظامي و تلفات انساني جلوگيري نموده و يا ميزان خسارات و تلفات ناشي از حملات و بمباران هاي هوايي موشکي دشمن را به حداقل ممکن کاهش داد. پدافند غيرعامل به معناي کاهش آسيب‌پذيري در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامي و صرفا با بهره‌گيري از فعاليت‌هاي غيرنظامي، فني و مديريتي است. اقدامات پدافند غيرعامل شامل پوشش، پراکندگي، تفرقه و جابجايي، فريب، مکان يابي، اعلام خبر، قابليت بقا، استحکامات، استتار، اختفاء، ماکت فريبنده و سازه‌هاي امن مي‌باشد. در پدافند غيرعامل تمام نهادها، نيروها، سازمان‌ها، صنايع و حتي مردم عادي مي‌توانند نقش موثري ايفا کنند در حاليکه در پدافند عامل مانند سيستم‌هاي ضدهوايي و هواپيماهاي رهگير، تنها نيروهاي مسلح مسئوليت برعهده دارند.  پيدايش پدافند غير عامل موضوع پدافند غير عامل در جهان از قدمتي به اندازه تاريخ زندگي انسان برخورداراست. ودر طول تاريخ هميشه جزء مهمي از زندگي بشر بوده است. زيرا اقدامات دفاعي انسان سبب دفع يا كاهش ميزان اثر تجاوز مهاجمان ميشود. اما چگونگي دفاع به عوامل و شرايط مختلفي بستگي دارد و انسانها در دوران حيات خود سعي كرده اند تا با استفاده از عقل و تدبير و اراده خود بهترين راه دفاع را در وضعيت هاي متفاوت ، در مقابل تهاجم دشمنانشان انتخاب و آن را به كار بندند. در اين ارتباط اقدامات دفاعي انسان هميشه با استفاده از سلاح وتجهيزات جنگي صورت نگرفته است ؛ بلكه در موارد زيادي انسان براي دفاع ، شيوه هايي را به كار برده كه سلاح و تجهيزات جنگي در آن پدافند غير عامل نقشي نداشته است . انسان هاي اوليه از مامن هاي طبيعي مثل غارها و پوشش درختان استفاده مي کردند. با شکل گيري تمدن هاي اوليه استفاده از برج و بارو و خندق و دروازههاي محکم متداول شد. براي مثال ، در جنگ خندق وقتي مسلمانان به فرماندهي رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله به پيشنهاد سلمان فارسي در اطراف مدينه ،خندقي حفر كردند تا دشمنان اسلام نتوانند از آن عبور نمايند ، در واقع از شيوه ي دفاعي پدافند غيرعامل استفاده كرده اند. در خلال جنگ هاي ناحيه اي و بعد از جنگ جهاني اول و دوم ، با پيشرفت سلاح ها و تهديدات ، پدافند غير عامل نيز شکل تازه اي به خود گرفت مانند کشورهاي آلمان ، شوروي، آمريکا ف کانادا ، سوئيس ، يوگسلاوي ، کره شمالي.  تاريخ پنج هزار ساله بشريت جامعه‌شناسان مي گويند جنگ يكي از عناصر پايدار تاريخ بشري است و آن را به عنوان يك پديده و واقعيت اجتماعي قلمداد نموده‌اند. بشريت در طول 5 هزار سال تاريخ تمدن خود 14 هزار جنگ را ديده و در اين جنگ‌ها بيش از 4 ميليارد انسان جان باخته‌اند. گفتني اينكه در طول چند هزار سال تمدن بشري صرفا 268 سال بدون جنگ و مناقشه بوده است، در طي 45 سال (از سال 1945 تا 1990) در كره زمين فقط 3 هفته بدون جنگ بوده و اكثر اين جنگ‌ها در كشورهاي جهان سوم به وقوع پيوسته است. در قرن بيستم بيش از 220 جنگ به وقوع پيوسته و بيش از 200 ميليون تلفات انساني داشته است. ميهن اسلامي‌مان طي ساليان گذشته شاهد چند جنگ مهم (هشت سال جنگ تحميلي، جنگ خليج فارس، جنگ افغانستان و جنگ آمريكا و انگليس عليه عراق) بوده است و وقوع مناقشات و جنگ‌هاي ديگري با اهداف ژئوپلتيك، مهار، محاصره و مقابله با انقلاب اسلامي جزء اهداف راهبردي استكبار جهاني مي‌باشد. تجارب حاصله از جنگ‌هاي گذشته خصوصا هشت سال دفاع مقدس، جنگ 43 روزه 1991 متحدين عليه عراق ،جنگ 11 هفته‌اي سال 1999 ناتو عليه يوگسلاوي، جنگ امريكا و انگليس عليه عراق مويد اين نظر است كه كشور مهاجم جهت در هم شكستن اراده ملت و توان اقتصادي، نظامي و سياسي كشور مورد تهاجم با اتخاذ استراتژي انهدام مراكز ثقل؛ توجه خود را صرف بمباران و انهدام مراكز حياتي و حساس مي‌نمايد. انجام اقدامات دفاع غيرعامل، در جنگ‌هاي نامتقارن امروزي در جهت مقابله با تهاجمات خصمانه و تقليل خسارت ناشي از حملات هوايي، زميني و دريايي كشور مهاجم، موضوعي بنيادي است كه وسعت و گستره آن تمامي زيرساخت‌ها و مراكز حياتي و حساس نظامي و غيرنظامي، سياسي، ارتباطي، مواصلاتي نظير بنادر، فرودگاه‌ها، و پل‌ها، زير ساخت‌هاي محصولات كليدي نظير پالايشگاه‌ها، نيروگاه‌ها، مجتمع‌هاي بزرگ صنعتي، مراكز هدايت و فرماندهي و جمعيت مردمي كشور را در برمي‌گيرد تا حدي كه حفظ امنيت ملي و اقتصادي، شكست‌ناپذيري در جنگ، به نحو چشمگيري وابسته به برنامه‌ريزي و ساماندهي همه جانبه در موضوع حياتي دفاع غيرعامل مي‌باشد نگرشي تحقيقي به آمار و سوابق ثبت شده جنگ‌هاي گذشته مويد اين موضوع مي‌باشد كه به علل وجود شكاف فناوري بين تسليحات مدرن آفندي هوايي دشمن و تسليحات پدافند هوايي خودي، آسيب‌پذيري سامانه‌هاي پدافند هوايي در برابر جنگ الكترونيك، غافلگير شدن اين سامانه‌ها در برابر هواپيماهاي تهاجمي و موشك‌هاي كروز و بالستيك، پرتاب موشك از ماورا برد جنگ افزارهاي پدافند هوايي، فقدان سلاح‌هاي ضد موشك، اهداف حياتي و حساس موجود را در صورت نبود و يا ضعف اقدامات دفاع غيرعامل به هدف‌هاي ساده و آساني براي هدف‌گيري موفق و سريع هواپيماهاي حمله‌ور و تسليحات آفندي دشمن تبديل خواهد نمود. جنگ‌ها با پيشرفت‌ فناوري و بكارگيري تسليحات مدرن و هوشمند، ماهيت پيچيده‌تر و مخربتري به خود گرفته و هر روزه در گوشه‌اي از جهان شاهد كشتار انبوه مردم و تخريب و انهدام منابع و سرمايه‌ها و زيرساخت‌هاي ملي آنها در اثر بمباران و انبوه آتش ويرانگر دشمنان بوده و اين روند متوقف نشده و ادامه خواهد يافت. در خلال جنگ جهاني دوم براي از بين بردن يك نيروگاه با احتمال انهدام 96 درصد كه ابعادي معادل 400 در 500 فوت مربع داشت تعداد 650 بمب 500 كيلوگرمي توسط 110 بمب‌افكن b-17 به كار مي‌رفت اما در جنگ خليج فارس، هر نيروگاه توسط دو بمب هدايت شونده به طور دقيق منهدم گرديد يعني هر هواپيماي بمب‌افكن در جنگ خليج فارس معادل 110 بمب‌افكن b-17 كارايي داشت در جنگ سال 1991 (جنگ خليج فارس) پالايشگاه‌ها و مخازن نفتي با 1200 تن بمب طي 500 پرواز بر روي 28 پالايشگاه عراق بمباران و توليد نفت عراق به طور كلي متوقف گرديد. امروزه كشورهايي كه طعم خرابي و خسارت ناشي از جنگ را چشيده‌اند جهت حفظ سرمايه‌هاي ملي و منابع حياتي خود توجه خاص و ويژه‌اي به دفاع غيرعامل نموده و در راهبرد دفاعي خود جايگاه والايي براي آن قايل شده‌اند ونمونه بارز آن كشور كره شمالي مي‌باشد كه با اتخاذ سياست و استراتژي تمركز‌زدايي در اين راستا اقدامات بنيادي و اساسي جالب توجهي اتخاذ نموده است و جوهره و ثقل اصلي آن، اقدامات دفاع غيرعامل و ملاحظات جدي دفاعي، امنيتي و اقتصادي در ساخت و احداث مراكز حياتي از قبيل متروي پيونگ‌يانگ با عمق 95 الي 105 متر مقاوم در برابر سلاح‌هاي متعارف و غيرمتعارف، احتراز از ساخت و احداث مجتمع‌هاي بزرگ و زيرساخت‌هاي حجيم كليدي و توجه به ساخت و احداث مراكز حياتي و حساس به صورت كوچك و پراكنده نمودن آنها در اقصي نقاط كشور ، احداث تونل‌هاي عظيم زيرزميني، ايجاد صدها بندر كوچك با ظرفيت بارگيري يك تا دو كشتي در طول سواحل كشور، احداث جاده كمربندي با تونل‌هاي زيرزميني در مرزها براي تسهيل نقل و انتقالات نظامي، احداث سد بزرگ نامپو در نزديكي مصب رودخانه ددونگ كنگ در حاشيه سواحل غربي كره شمالي با استفاده دو منظوره اقتصادي و دفاعي سلاح آب بوده است. نوام چامسكي قبل از وقوع جنگ اخير عراق در مقايسه ميان عراق و كره شمالي مي‌گويد "به نظر مي‌رسد به واسطه بي‌دفاع بودن عراق، تهاجم به اين كشور باموفقيت انجام مي شود" اگر كره شمالي و عراق را با هم مقايسه كنيم ، عراق بي‌دفاع‌ترين و ضعيف‌ترين رژيم منطقه است در حالي كه يكي از مخوف‌ترين ديكتاتورها در آنجا حكومت مي‌كند در مقابل، كره شمالي يك تهديد به حساب مي‌آيد و به يك دليل ساده به آن حمله نمي‌شود زيرا كره شمالي از يك عامل بازدارنده قوي برخوردار است يعني توپخانه عظيمي كه سئول را هدف گرفته است در صورتي كه امريكا به اين كشور حمله كند كره شمالي مي‌تواند قسمت زيادي از كره جنوبي را نابود كند، به عبارت ديگر امريكا به كشورهاي دنيا مي‌گويد: "اگر بي‌دفاع هستيد ما هر زمان كه دلمان بخواهد به شما حمله مي‌كنيم و اگر سدي داريد ما عقب‌نشيني مي‌كنيم. اجتناب‌ناپذير بودن وقوع جنگ‌ها در طول تاريخ بشري ، وقوع حداقل 4 جنگ مهم در حريم مرزهاي سرزمين ميهن اسلامي در چند ساله اخير و اهداف راهبردي امريكا در محاصره، مهار، تضعيف و براندازي جمهوري اسلامي، وجود طيف گسترده تهديدات بالقوه و بالفعل كانون‌هاي بحران در پيرامون كشور، اين پيام را به ما مي‌دهد،"همچنان‌كه نبايد مرعوب تهديدهاي دشمن گرديد، از سوي ديگر مي‌بايست با اقدامات و تدابير موثر دفاعي، خود را آماده مقابله با تهديدات بالقوه و بالفعل دشمن نمود" و بخش بسيار مهم و حياتي از اين آمادگي در شرايط تهديدات نامتقارن ، اتخاذ راهبردهاي دفاعي غيرعامل در جهت خنثي سازي و تقليل و كاهش خسارات حملات احتمالي هوايي دشمن به مراكز ثقل ميهن اسلامي و بالا بردن آستانه مقاومت ملي مي‌باشد. شايسته است رهنمود و سخن حكيمانه امام راحل، را که در اول بحث آورده ايم فرا روي خود قرار دهيم . و آنکه بايد خطر تهاجم جهانخواران در شيوه‌ها و شكل‌هاي مختلف احتمال تجاوز را مجددا از سوي ابرقدرت‌ها و نوكرانشان بايدجدي بگيريم. اهميت وضرورت پدافند غيرعامل برابر آمار سرشماري سال ۱۳۷۸، تعداد شهرهاي کشور ۶۰۰ و تعداد روستاهاي آن ۶۵۰۰ روستا بوده است، پدافند هوائي مراکز حياتي و حساس موجود کشور در شهرها صرفا با توپ ضد هوائي ۲۳ ميليمتري، نيازمند ۲۴۰۰۰۰ قبضه توپ، يک ميليون و دويست هزار نفر نيروي انساني (خدمه)، ۳۰۰۰۰ آتشبار و ۷۵۰ گردان ويژ پدافند هوايي خواهد بود که امکان تامين، تشکيل، سازماندهي و پشتيباني آن دور از دسترس مي باشد. دفاع غيرعامل در واقع مجموعه تمهيدات ،اقدامات و طرح هايي است که با استفاده از ابزار، شرايط و حتي المقدور بدون نياز به نيروي انساني به صورت خود اتکا صورت گيرد .چنين اقداماتي از يک سو توان دفاعي مجموعه را در زمان بحران افزايش داده و از سوي ديگر پيامدهاي بحران را کاهش و امکان بازسازي مناطق آسيب ديده را با کمترين هزينه فراهم مي سازد. در حقيقت طرح هاي پدافند غيرعامل قبل از انجام مراحل تهاجم و در زمان صلح تهيه و اجرا مي گردند. با توجه به فرصتي که در زمان صلح جهت تهيه چنين طرح هايي فراهم مي گردد،ضروري است اين قبيل تمهيدات در متن طراحي ها لحاظ گردند. به کارگيري تمهيدات و ملاحظات پدافند غيرعامل علاوه برکاهش شديد هزينه ها، کارآيي دفاعي طرح ها، اهداف و پروژه ها را در زمان تهاجم دشمن بسيار افزايش خواهد داد. درحال حاضر عمده ترين هدف پدافند غيرعامل، ايمن سازي و کاهش آسيب پذيري زيرساخت هاي مورد نياز مردم است تا بتدريج شرايطي را براي امنيت ايجاد نمايد. اين گونه اقدامات مهم در اکثر کشورهاي دنيايا انجام شده و يا در حال اقدام است. اين اقدامات اگر به صورت يک برنامه ريزي و با طراحي در توسعه کشور(توسعه پايدار) نهادينه شود، خود به خود بسياري از زير ساخت هايي که ايجاد مي شود، در ذات خود ايمني خواهند داشت .براي اصلاح زيرساخت هاي فعلي هم مي توان با ارائه راهکارهايي مثل مهندسي مجدد، آنها را مستحکم کرد.   اهداف پدافند غيرعامل: تداوم فعاليتهاي زير بنائي کشور و تامين نيازهاي حياتي تسهيل اداره کشور در شرائط تهديد و بحران ناشي از تجاوز خصمانه و حفظ بنيه دفاعي علي رغم حملات مخرب دشمن . کاهش قابليت و توانايي سامانه هاي شناسايي، هدف يابي و دقت هدف گيري تسليحات آفندي دشمن. بالا بردن قابليت بقا، استمرار عمليات و فعاليت هاي حياتي و خدمات رساني مراکز حياتي، حساس و مهم نظامي و غير نظامي کشور در شرايط وقوع تهديد، بحران و جنگ. تقليل آسيب پذيري و کاهش خسارت و صدمات تاسيسات، تجهيزات و نيروي انساني مراکز حياتي، حساس و مهم نظامي و غير نظامي کشور در برابر تهديدات و عمليات دشمن. سلب آزادي و ابتکار عمل از دشمن صرفه جوئي در هزينه هاي تسليحاتي و نيروي انساني فريب و تحميل هزينه بيشتر به دشمن و تقويت بازدارندگي افزايش آستانه مقاومت مردم و نيروي خودي در برابر تهاجمات دشمن حفظ روحيه و انسجام وحدت ملي و حفظ سرمايه هاي ملي کشور حفظ تماميت ارضي، امنيت ملي و استقلال کشور گستره پدافند غيرعامل : محورهاي هاي کلان تأثيرگذار بر پدافند غيرعامل در سطح ملي بر اساس نمودار ارائه شده شامل موارد ذيل مي باشد: ـ حوزه عمراني ( زيربنائي( ـ حوزه حمل و نقل و ارتباطات ـ حوزه دارو، غذا، آّب و بازيابي نيروي انساني ـ حوزه انرژي ـ حوزه رسانه ها و تبليغات رواني ـ حوزه مخابرات ـ حوزه صنايع ـ حوزه مالي و اقتصادي ـ حوزه ديپلماسي و امنيت ـ حوزه دفاع نمونه هايي از مصداق آفند غير عامل: ايجاد رخنه در اتحاد مردم و حاکميت، يک آفند غير عامل است که عموما دشمن به کار مي برد.   ايجاد بحران کاذب اقتصادي، انتشار شايعه مثل گسترش بيماري سارس در آسياي شرقي توسط رسانه هاي آمريکا که اقتصاد کشورهاي آسياي شرقي را در عرض چند هفته به زمين زد،( در حالي که طبق اعلام مقامات مالزيايي آمار کشته شدگان تصادفات جاده اي مالزي ده برابر مرگ و مير ناشي از سارس بوده است)و همين امر باعث شد که عوارض اقتصادي و شايعات ناشي از اين بيماري، مشکلات فراواني براي اين کشورهابوجود آورد. جنگ رسانه اي را مي توان يک آفند غيرعامل دانست، مقابله و آمادگي با آفند غيرعامل بسيار سخت است زيرا نيازمند مهارت هاي بسيار بالايي است. در اين زمينه بايد براي مديران کشور آموزش هاي لازم را تدارک ديد. اين نوع جنگ ها، جنگ هاي نرم افزاري و پيچيده هستند. با تمام اين تفاسير، خوشبختانه قرآن کتاب آسماني مسلمانان مملو از نکته هايي براي مقابله با اين نوع جنگ ها ست. جنگ هاي آينده دنيا قطعا به سمت گسترش اين نوع جنگ هاست که در آن بااستفاده از ايجاد سازمان هاي غيردولتي با ماموريت هاي کاذب در حوزه هاي مختلف اقتصادي، سياسي، امنيتي، اجتماعي وفرهنگي، درکشورها، ناپايداري دائمي وفروپاشي حکومت ها رخ خواهدداد(همانند فروپاشي اتحاد جماهير شوروي). سلاح قدرتمند ثقلين (قرآن کريم وعترت) ، نه تنها راه مقابله با انواع مختلف ومتعدد اين نوع جنگ هارابه ما مي دهد بلکه باجرات مي توانيم بگوئيم که موقعيت بسيار بالاي آفندي را به ما مي دهد که درصورت انجام مطالعات دقيق آمايش سرزميني درکره خاکي، قابليت اجرايي بالائي دارد. اصول پدافند غيرعامل در اکثر منابع علمي و نظامي دنيا اصول مهم پدافند غيرعامل در قالب موارد زير ذکر شده‌است. اختفا استتار پوشش فريب تفرقه و پراکندگي مقاوم‌سازي و استحکامات اعلام خبر در اينجا به اختصار به شيوه هاي اصول پدافند غير عامل اشاره مي شود. ۱ - اختفا اختفا يا پنهان کاري به کليه اقداماتي گفته مي شود که مانع از قرار گرفتن تاسيسات و تجهيزات در ديد مستقيم دشمن گرديده و يا تشخيص تاسيسات و تجهيزات و همچنين آگاهي از انجام فعاليت هاي خاص را براي او غير ممکن و يا مشکل مي سازد. روش هاي اختفا عبارتند از: الف - استفاده مناسب از عوارض زمين و احداث تاسيسات در محلي که توسط دشمن به سهولت قابل تشخيص و رويت نباشد. ب- عادي و غير مهم جلوه دادن تاسيسات با جدول بندي، درختکاري و ... ج - جداسازي منطقي تاسيسات صنعتي که به علت نوع فعاليت نمي توان آنها را به طور کلي دگرگون نمود. به نحوي که تاثير زياد بر نوع فعاليت ها نگذارد. د- حذف نقاط حياتي و حساس و مهم از روي نقشه هايي که به دليل خاص بايد در رسانه هاي گروهي منعکس گردد. هـ - نشان ندادن نماي خارجي تاسيسات حياتي و حساس در تلويزيون به خصوص در ارتباط با محيط اطراف و جاده ها و - عدم درج آگهي در جرايد به گونه اي که وقوع فعاليتي مهم در محدوده زماني و در موقعيت جغرافيايي مورد استفاده قرار گيرد. ز- ايجاد تاسيسات در اعماق زمين و يا در دل کوه ها که به اين ترتيب علاوه بر پنهان کردن آنها بحث استحکام کافي در مقابله با راکت، بمب و موشک را مي توان مطرح کرد. ح - جابه جايي: از آن جايي که تاسيسات صنعتي به صورت ثابت در نقطه اي مستقر مي شود و انتظار و تغييرات و تحولات دفعي از آنها نمي رود. چنانچه جمع آوري و نصب مجدد گونه هايي از صنايع تا حد لازم سهولت داشته باشد مي توان کالبد هاي مورد نياز را از نوع سبک و انعطاف پذير مانند چادر و يا سازه هاي سبک با قابليت مونتاژ و دمونتاژ آن انتخاب نمود و در مراحل زماني مختلف محل آن را جابه جا نمود. ۲ - استتار مفهوم کلي استتار هم رنگ و هم شکل کردن تاسيسات و تجهيزات با محيط اطراف مي باشد. استتار از موثرترين و متداول ترين روشهاي دفاعي غيرعامل در ارتش کلاسيک دنيا است. در مبحث استتار دو نوع ديد از طرف دشمن مدنظر است ۱ ديد هوايي ۲ ديد زميني عوامل مربوط به اجراي استتار عبارتند از: رنگ، سايه، بافت، زمين، جنس و مصالح و حرارت و .... انواع استتار استتار نوري استتار حرارتي استتار راداري استتار راديويي (مثل ايجاد پارازيت يا ارسال فرامين کاذب) استتار بصري استتار صوتي ضد الکترونيکي 3 .  استحکامات: در بحث پدافند غيرعامل استحکامات به سازه هاي موقتي اطلاق مي شود که با توجه به شرايط و امکانات و ميزان اهميت و آسيب پذيري نقاط حياتي و حساس در محل هاي مناسب و اطراف تاسيسات ايجاد مي گردند تا مانع اصابت مستقيم موشک بمب، توبخانه ، خمپاره و يا ترکش اين مهمات به تاسيسات و يا تجهيزات گرديده و اثرات ترکش و انفجار را به طور نسبي خنثي نمايند. استحکامات به شکل زير طبقه بندي مي شوند: الف- خاکريز چنانچه تجهيزات در فضاي باز چيده شده و يا درون ساختماني و با مقاومت مصالح معمولي قرار گرفته باشند با ايجاد خاکريز با ارتفاع و قطر مناسب مي توان در مواردي مانع اصابت مستقيم بمب و موشک به تاسيسات و تجهيزات گرديده و در اکثر موارد مسير ترکش و موج انفجار به طرف تاسيسات را سد کرد. ب- کيسه شن در صورتي که فضاي لازم براي ايجاد خاکريز با شيب مناسب وجود نداشته باشد. با چيدن گوني هاي پر از شن و ماسه در چندين رديف و روي هم مي توان به نتايج مورد نظر براي حفظ تاسيسات دست يافت. علاوه بر محصور کردن تاسيسات و تجهيزات مي توان از کيسه شن به عنوان پوشش محافظتي نيز استفاده کرد مثل: لوله هاي زميني انتقال نفت....  ج- ديوار کشي ايجاد ديوار احتياج به بررسي کارشناسي داشته و قطر و ارتفاع آن با توجه به مقاومت مصالح به کار رفته بايد محاسبه شود. ديوار کشي شامل آجر چيني، سنگ چيني، ايجاد بلوک هايي با سيمان مسلح و يا استفاده از بلوک هاي پيش ساخته مي باشد. ديوار کشي بهتر است در قطعات مجزا و کنار هم صورت گيرد. ۴ - پوشش ايجاد پوشش يک اقدام موقتي است که با بالا رفتن شدت تهديد و احتمال حمله هوايي موشکي انجام شده و تا زماني که احتمال حمله وجود دارد ادامه مي يابد. با اين عمل تاسيسات و تجهيزات يا مرکز فعاليت از ديد خلبان يا حسگر نصب شده در سر بمب و موشک پنهان گرديده و هدف گيري و هدايت موشک و بمب هاي هدايت شونده از جمله بمب هاي ليزري ميسر نشده و يا دقت آنها کاهش مي يابد. پوشش مي تواند توسط دود ، بخار آب (غليظ) و يا با هوا کردن بادکنک و بالن ايجاد شود. انواع پوشش: ـ پوشش امنيتي: اقداماتي است که عمدتاً در مورد تاسيسات ثابت به کار گرفته مي شود و فعاليت هاي مجازي يا غيرواقعي را براي دشمن تداعي مي کند. ـ پوشش فيزيکي: اصطلاحاً اقداماتي است که موقتاً به صورت فيزيکي مانع از تشخيص هدف مي گردد. که از جمله اين اقدامات مي توان به ايجاد پرده دود يا بخار غليظ اشاره کرد. ۵ - ايجاد سازه هاي امن و مقاوم سازي طراحي و احداث تاسيسات حياتي و حساس به گونه اي که به طور کلي در مقابل اصابت مستقيم بمب و موشک مقاوم باشند در خيلي از موارد اصولاً عملي نبوده و به صرفه و صلاح نيز نمي باشد. زيرا هزينه ايجاد و تاسيسات با چنين مشخصاتي ممکن است به مراتب پيش از کل تجهيزات مربوطه باشد. در اکثر موارد صلاح بر اين است که اجزا مستقل تاسيسات و تجهيزات که اصابت احتمالي بمب موشک موجب از کار افتادن تجهيزات و توقف فعاليت بخشي از مجموعه گرديده اما خسارت جانبي زيادي به بار نمي آورد تنها در مقابل موج انفجار و ترکش بمب موشک محافظت شوند ولي بخشهايي از مجموعه که صدمه ديدن آنها موجب از کار افتادن کل سيستم و وقفه کامل يا نسبي در انجام فعاليت مي گردد با مقاومت کافي اصابت بمب ساخته شوند. چنانچه تاسيسات حياتي و حساس که احتمالاً در فهرست هدف هاي دشمن قرار دارند فاقد مقاومت کافي در مقابل اصابت مستقيم بمب، موشک بوده و يا موج انفجار ناشي از اصابت، بمب موشک در نزديکي تاسيسات را نتواند تحمل نمايند.مي توان با اجراي طرح هاي خاص مهندسي، مقاومت بناي آنها را افزايش داده و احتمالاً به حد مطلوب رسانيد.  ۶ - پراکندگي پراکندگي عناصر کالبدي يکي از مباحث مهم پدافند غيرعامل محسوب مي گردد که در کاهش خسارت ناشي از ايراد ضربه تخريبي دشمن بسيار موثر است و به عکس در صورتي که دشمن در مراحل تهاجمي خود پيش از شناسايي حضور و با بازشناسي به مرحله نشانه روي و اصابت دست يابد تمرکز عناصر کالبدي و حساس مجموعه مورد تهاجم موجب مي گردد عمليات تهاجمي با حجم کمتر و متمرکز، بيشترين تخريب را به جا بگذارد. ايجاد مجتمع هاي عظيم صنعتي، تاسيسات بندري وسيع، نيروگاه بزرگ و غيره در کشور که ممکن است مورد حمله هوايي دشمن قرار گيرد به صلاح نيست. در مورد مراکز موجود لازم است مطالعات صورت گرفته و در صورت امکان طرح هايي جهت انتقال تدريجي آنها به نقاط مختلف کشور تهيه شود تا با رعايت اصول پراکندگي در محل هاي جديد مستقر گردند. ۷- تفرقه منظور از تفرقه، جداسازي بخشي يا بخشهايي از تجهيزات، قطعات يدکي مواد و ساير وسائل و انتقال آنها به محلي غير از محل استقرار دائمي و نجات آنها از تاثير يک حمله هوايي موشکي احتمالي است. اين امر نبايد باعث توقف کامل فعاليت ها گردد. ۸ - فريب و اختلال: به مجموعه اقداماتي که بتواند بازشناسي و توجه دشمن را از هدفهاي مورد نظر منحرف کرده و موجب گمراهي وي در تشخيص و هدف گيري شود، فريب و اختلال اطلاق مي شود. ۹- دسترسي ها: دسترسي ها به معني راه ها و فضاهاي عبوري و ارتباطي است و در انواع و مقياس هاي مختلف قابل طرح است. خطوط ارتباطي يک موضع به محيط بيروني بايد تابع ضوابطي باشد که خصوصيات تهديدات منجر به اختلال در تردد و يا حذف تردد شود. ۱۰- موانع کليه عواملي که نفوذ حضور دشمن را در محدوده مورد نظر مشکل نمايد موانع نام دارد. انواع موانع عبارتند از: الف- فاصله يک اصل کلي آن است که هر چند فاصله سوژه از مبدا تهديد و تهاجم بيشتر باشد از ايمني بيشتري برخوردار است، زيرا طي کردن فاصله با به کارگيري هر نوع شي تهاجمي اعم از موشکي، هوايي و زميني، مستلزم برنامه ريزي دقيق تر و به کارگيري سلاح و تکنولوژي کارآمدتر و هزينه گزاف تر و در عين حال خطرپذيري بيشتر است. ب- توپوگرافي به معني پستي و بلندي هاي زمين مي باشد در صورت وجود ناهمواري در مسير نقاط مورد نظر علاوه بر خود اين ناهمواري ها باعث دشواري حرکت مهاجم به خصوص نيروي زميني مي شوند در عين حال امکاناتي را جهت به کارگيري تدافعي فراهم مي نمايد. ج- زيستگاه ها در هر منطقه که توده اي از کالبد معماري و تجمع نيروي انساني وجود داشته باشد دليل استحکامات متنوع و پيچيدگي کالبدي و ساير امکانات و از طرفي عدم شناخت دقيق دشمن از ميزان و مکانيزم مقاومت هاي احتمالي همواره نوعي احتياط و ترديد وجود داشت و اين امر خود به مثابه وجود قابليت هاي پيشگيرانه مي باشد. د- آبهاي سطحي شامل نهرها، رودها، کانال ها، درياچه ها و حوضچه هاي طبيعي، مصنوعي، تالاب ها و برکه هاي سطوح زير کشت غرقابي مانند برنج و نيشکر مي باشد که استعداد مانع بوده را در مقابل هجمه هاي تصرف زميني دارند. ه- رمل ها ۱۱ - سيستم هاي رديابي و اعلام خطر بخشي از اقدامات پدافند غيرعامل و هوايي نظير ايجاد پرده پوششي اقدامات درون سازماني به منظور آماده نمودن محيط جهت ترک فعاليت استفاده از جان پناه و پناهگاه ها و غيره اندکي قبل از وقوع حملات هوايي موشکي صورت مي گيرد. و بنابراين کليه افراد بايد در زمان به نحوي از وقوع اين حملات مطلع گردند. مهمترين اقدام برقراري سيستم اعلام خطر در نقاط حياتي و حساس با تشکيل يک مرکز اعلام خطر و گماردن يک نفر مسئول در هر زمان و استفاده از بلندگو، آژير و خطر و غيره مي باشد. 12 - آموزش و فرهنگ سازي: مسئولين تصميم گيرندگان و کليه افرادي که به نحوي در سياستگذاري تهيه اجراي طرح هاي پدافندي غيرعامل سهمي مي باشند. لازم است متناسب با نياز از آ موزش هاي لازم برخوردار گردند. ارائه آموزش با تشکيل دوره هاي آموزشي مختلف، در مراکز آموزش نظامي و غيرنظامي ميسر مي باشد. 13 -  پناهگاه ها و جان پناه: پناهگاه ها :  به مکاني اطلاق مي گردد که در مقابل اثرات حملات هوايي موشکي نسبت به ساختمان هاي معمولي و يا فضاي باز از امنيت بيشتري برخوردار باشد. پناهگاه ها بهتر است در نزديکي محل هاي تجمع افراد باشد و بهتر است در فاصله مناسب از تاسيسات و با استحکام مورد نظر جهت مقاومت در مقابل اصابت مستقيم بمب موشک و يا موج انفجار اتخاذ گردد. پناهگاه ها بايد مجهز به هواکش، سيستم تهويه طبيعي و يا مصنوعي، سيستم روشنايي و برق اضطراري، وسائل کمک هاي اوليه،آب و غذا، وسائل کنار زدن آوار و راه هاي ورود و خروجي متعدد به خارج از محوطه پناهگاه باشند. جان پناه: چنانچه ساختمان محل فعاليت داراي مقاومت کافي در مقابل موج انفجار و ترکش نبوده و تجهيزات و وسائل به کار رفته در تاسيسات خود خطر آفرين باشند و در مواردي که تاسيسات خود هدف حمله هستند با شنيدن صداي آژير بايد به محل امن تر رفت. جان پناه مي توان يک سنگر بتني سرپوشيده، سنگر معمولي با ديواره آجري يا حتي خاکي باشد که افراد بتوانند با رفتن درون آن و نشستن روي پاهاي خود يا روي سنگر در معرض اصابت ترکش قرار نگيرد.   14 -  پدافند در مقابل حملات ويژه (شيميايي، ميکروبي، هسته اي) استفاده از سلاح هاي شيميايي در محيط جنگ رايج است و کمتر در محيط هاي تاسيساتي کاربرد دارد. اعلام خطر حمله شيميايي يا حملات هوايي معمولاً متفاوت بوده و اين اعلام خطر ممکن است قبل يا هم زمان با حمله صورت پذيرد. استفاده از ماسک در اين شرايط بسيار مهم است. در مورد حملات هسته اي: چنانچه افراد بدانند در صورت اطلاع از انفجار قريب الوقوع هسته اي با رفتن داخل يک سنگر، کشيدن يک پتوي مرطوب روي سر خود مي توانند تا حد زيادي از آثار ناشي از ريزش اتمي مصون بمانند. قطعاً در مقابل يک حمله هسته اي به طور کامل تسليم نخواهند شد، آموزش در اين زمينه نقش موثري را ايفا مي کند. 15 - آمايش دفاعي شامل سازماندهي و چينش مناسب فضاها و تاسيسات براي نيل به اهداف استراتژيک و دفاعي صورت مي گيرد و به مطالعات گسترده اي نياز دارد. 16 - سلاح شناسي: يکي از مطالعات مهم در امور دفاعي و پدافندي، مطالعه بر روي توانايي هاي سلاح هاي متفاوت، ميزان آسيب رساني هر يک دسته بندي و روش هاي مقابله با آنها مي باشد.   17 - مکان يابي انتخاب مطلوب و بهينه يک محل با امکان تحقق آن فعاليت و داشتن شرايط مناسب براي توسعه آينده به گونه اي که علاوه بر عوامل عمومي اصول پدافند غيرعامل رعايت شود. 18 - مراکزحياتي مراکزي که داراي گستره فعاليت ملي مي باشد و وجود و استمرار فعاليت آنها براي کشور حياتي است و آسيب يا تصرف آنها بوسيله دشمن باعث اختلال کلي در اداره امور کشور مي گردد. مراکز حساس مراکزي که داراي گستره فعاليت منطقه اي مي باشند و وجود و استمرار فعاليت آنها براي مناطقي از کشور ضروري است و آسيب يا تصرف آنها به وسيله دشمن باعث بروز اختلال در بخشي از کشور مي گردد. مراکز مهم مراکزي که داراي گستره فعاليت محلي مي باشند و وجود و استمرار فعاليت آنها براي بخشي از کشور داراي اهميت است و آسيب يا تصرف آنها به وسيله دشمن باعث بروز اختلال در بخشي از کشور مي گردد. 19 - تهديدات: تهديد دشمن (آمريکا) را کاملاً جدي بگيريد (فرمانده معظم کل قوا) به کارگيري پدافند غيرعامل در جهت مقابله با تهديدات و تقليل خسارات ناشي از حملات هوايي، موشکي، زميني و ... کشور مهاجم، موضوعي بنيادي و اساسي است که وسعت و گستره آن تقريباً تمامي مراکز حياتي و آسيب پذير نظامي، اقتصادي و ... کشور را در برگرفته و حفظ امنيت ملي، استقلال سياسي و اقتصادي و پيروزي در جنگ به نحو چشم گيري در راس امور است. نتيجه گيري آنچه در اين سطور به آن پرداخته شد عبارت بود از اهم موضوعاتي که در مطالعه دفاع غير عامل مورد بررسي قرار مي گيرد. بدون ترديد مسائل جانبي بسيار زيادي وجود دارند که در مجال هاي ديگر قابل بررسي هستند. نتايج استفاده از پدافند غير عامل کاهش طمع کشورهاي تهديد کننده و متخاصم. قرار نگرفتن در مظان اتهام تهديد عليه کشورها ( مطابقت با سياست تنش زدايي ) پويايي علمي و فني ( در کليه سطوح مديريتي ، مهندسي و فني ) افزايش پايداري ملي. ويژگيهاي جمهوري اسلامي عواملي که موجب تهديد و تخاصم دائمي برخي از کشورها ي سلطه شده است. ديدگاه ايدئولوژيک و پايبندي نظام جمههوري اسلامي ايران به اسلام ناب محمدي (ص) ومباني آن . ديدگاه ژئو پلتيک و جغرافياي خاص سياسی ديدگاه اقتصادي و بهرمندي از منابع عظيم نفت و گاز . ديدگاه جمهوري اسلامي ايران به عرصه فناوري هاي نوين (غني سازي اورانيوم و...) جايگاه پدافند غير عامل در اسلام 1 . قرآن کريم تعليم ساخت زره به حضرت داوود (ع) جهت در امان ماندن از آسيب جنگ با کفار. 2 . عملکرد حضرت رسول مکرم اسلام (ص) استفاده از شگردهاي اختفاء که از اصل پدافند غير عامل است . در جريان هجرت ومخفي شدن در غار ثور. 3 . تاکيد حضرت علي (ع) در نامه 12 نهج البلاغه آن حضرت مي فرمايند: قرار گاه هاي خود را در دامنه کوه هاو يا در کنار رودها احداث کنيد زيرا در برابر تهاجم دشمن شما را حفاظت مي کند. 4 . استفاده از مزيت ارتفاعات و مراقبت از نقاط نفوذ دشمن در جنگها از جملع جنگ احد. 5 . کندن گودال پيرامون شهر مدينه در جنگ خندق و ... با توجه به همه اين مطالب لازم است آحاد ملت نسبت به موضوع پدافند غير عامل حساس باشند وهمچنانکه در پدافند عامل در طول هشت سال جنگ تحميلي مقاومت کردند و پيروز شدند در جنگ و دفاع پدافند غير عامل هم هوشيارانه مقاومت نمايند. كشورهايي مثل سوئيس، سوئد و .... سمبل پدافند غيرعامل محسوب مي‌شوند، اين كشورها در حاليكه هيچ گونه تهديدي ندارند، اما آينده‌نگري مي‌كنند. سوئيس كشور بي‌طرف است ولي پدافند غيرعامل و دفاع غيرنظامي قوي دارد، به طوري‌كه بعضي از دانشگاه‌ها و بيمارستان‌هاي اين كشور در زير كوه ساخته شده‌اند و تمامي برج‌هاي مسكوني بزرگ داراي پناهگاه هستند، اين پناهگاه‌ها در برابر حملات ميكروبي، شيميايي و هسته‌اي مقاومند. در چين شهري زيرزميني ساخته شده كه گنجايش 2 ميليون نفر را دارد. وقتي سئوال مي شودكه كشور شما با سياست‌هاي بي‌طرفانه خود چرا پيگير چنين مواردي است؟ در جواب مي گويند: هيچ كس آينده را تضمين نمي‌كند، اگر ‌بخواهيم هميشه در صلح بمانيم بايد زير ساختهاي اين چنيني را مدام تقويت كنيم .  وضعيت پدافند غيرعامل در جمهوري اسلامي ايران اگر شرايط كشور خودمان را با ضريب تهديدي كه دارد مقايسه كنيم متوجه شرايط نامناسب پدافند غيرعامل خواهيم شد. جمهوري اسلامي بعد از پيروزي انقلاب همواره با تهديد مواجه بوده و خواهد بود. در دنيا بيشترين تهديد نظامي عليه ايران بوده است، در حال حاضر به دليل پرونده هسته‌اي، همه روزه شاهد انواع و اقسام تهديدها هستيم. با توجه به شرايط موجود، براي توسعه كشور مي‌بايست به اين تهديدات توجه لازم را داشته باشيم. اگر اين گونه نباشد، ديگر نمي‌توان نام كم توجهي بر آن نهاد، يا غفلت است كه اگر آگاهانه باشد خطرناك است و بايد دستگاه اطلاعاتي با آن برخورد كند و اگر غيرآگاهانه بوده كه بايد جبران شود. چه ميزان كار بايد كرد تا اين كم توجهي‌ها جبران شود؟ ريشه مشكلات در زمينه پدافند غيرعامل، فرهنگي است. وقتي با مديران درباره پدافند غيرعامل به بحث مي‌نشينيم، با سه دسته از مديران طرف هستيم. وقتي مي‌گوييم بايد پدافند غيرعامل اجرا شود مي‌گويند پدافند غيرعامل يعني چه؟ پس از توضيح ، در جواب ما مي‌گويند: توان دشمن فراتر از قدرت‌ ماست و توان خودمان را به شدت ضعيف تصور مي‌كنند. اين نشان از عمليات رواني موثر دشمن دارد كه به خوبي در توانمنديهاي خودش اغراق كرده است، متاسفانه در بخشي از مديران كشور اين نگرش وجود دارد. برخي از مديران، از پدافند غيرعامل برداشت نظامي دارند، يكي از مديران بلند پايه دولتي مي‌گفت: شما مي‌خواهيد پلهاي كشور را رنگ و استتار كنيد تا از ديد دشمن پنهان بماند و از سيستم‌هاي ليزري پيشرفته دشمن صحبت مي‌كرد. در جواب بايد گفت : اين حرف‌ها متعلق به 50 سال پيش است. الآن در دانشگاه‌هاي نظامي كشورمان با دقت تحولات نظامي دشمن را مطالعه كرده و توانمندي‌ها و ضعف‌هاي آنها را بررسي مي‌كنند و بر همين مبنا از نقاط ضعف دشمن اطلاع كامل دارند. امروز جنگ‌ها پيشرفته شده و نسل جديدي از جنگ‌ها در حال وقوع است. اين كم اطلاعي باعث مي‌شود، مديران فكر كنند كه انجام چنين اقدامات ولخرجي است! هر چند اکثر از مديران هم درك مناسبي از پدافند غيرعامل دارند. بايد بپذيريم كه دشمن مطلق نيست و آسيب‌پذيري‌هاي فراواني دارد و از طرفي توان ما بالاست. اين جملات اعتقاد ماست و هركس به اين موارد اعتقاد ندارد، بهتر است به پدافند غيرعامل فكر نكند. بايد باور فرهنگي ايجاد شود تا بتوانيم بر مشكلات فائق شويم. بايد از سطح مدرسه نسبت به فرهنگ‌سازي و آموزش پدافند غيرعامل اقدام كنيم. در پدافند غيرعامل به شدت جاي كار وجود دارد. در پدافند غيرعامل به دنبال كاهش نسبي خسارت هستيم. اگر به شكل‌گيري مسكن توسط بشر دقت كنيم مي‌بينيم انسان در مقابل تهديداتي چون باد، باران، رعد و برق، سرما و ديگر عوامل، سرپناهي براي خود ساخته، تا از گزند اين تهديدات در امان باشد. اين سرپناه، همواره به روز شده تا به خانه‌هاي امروزي رسيده، در ژاپن، با توجه زلزله‌هايي فراواني كه در اين كشور رخ مي‌دهد، هنگام زلزله مردم ميز جلوي خود را مي‌گيرند تا وسائل روي ميز زمين نريزند. ولي در كشور ما اهميتي به اين مسائل داده نمي‌شود و گمان مي‌كنند كه زلزله مخرب است و ما نمي‌توانيم برآن فائق شويم. در بند 10 ماده 121 برنامه چهارم توسعه كه به تصويب مجلس رسيده ، دولت مكلف شده تا در يك برنامه پنج ساله،كاهش آسيب‌پذيري رده‌هاي حياتي و حساس كشور را فراهم كند. در سالهاي 84 و 85 يك درصد از درآمد هر سازمان مي‌بايست صرف پدافند غيرعامل همان سازمان مي‌شد. در سال 85 با همكاري سازمان مديريت و برنامه‌ريزي بودجه مستقلي براي بحث در نظر گرفته شد، تا با همكاري ساير سازمانها، برنامه‌هاي مربوط به پدافند غيرعامل اجرا شود. به لحاظ قانوني هم، آئين‌نامه اجرايي بند 10 ماده 121 قانون كه به تصويب هيئت دولت و سپس به تائيد مقام معظم رهبري رسيده است، تكليف كرده كه رئيس هر دستگاه و يا نماينده وي مسئول پدافند غيرعامل دستگاه متبوعشان هستند و مكلف‌اند تا آسيب‌پذيري را شناسايي كرده و با برنامه‌هايي كه با هماهنگي كميته پدافند غيرعامل هماهنگ مي‌شود، آسيب‌ها را كاهش دهد و به سمت پايداري و ايستايي ببرد. سندي با عنوان سند راهبردي پدافند غيرعامل كشور تهيه و به تصويب رسيده است، كه بخش عمده‌اي از طرح جامع در آن پيش‌بيني شده است كه شامل چشم‌انداز و همسو با چشم‌انداز 20 ساله اهداف كلان و بلند مدت،اهداف كوتاه مدت، سياست‌هاي اجرايي و راهبرد مي‌شود را پيش‌بيني كرده‌ و در اختيار دستگاه‌ها قرار داد شده است تا از آن استفاده كنند. در مراحل اوليه و ابتدايي كار هستيم ، در اولين مرحله كه رسيدن به يك باور مبتني بر اينكه «مي‌توانيم بر آسيب‌پذيري‌ها غلبه كنيم»، را پشت سر گذاشتيم. در اين زمينه تدبير مقام معظم رهبري بر مدنظر قرار گرفتن اولويت‌هاست؛ كه اين اولويت‌ها بعد از طبقه‌بندي زير ساختها بدست مي‌آيد، نقش هر زير ساخت در پايداري ملي مشخص مي‌كند كه اين زير ساخت حياتي،‌حساس است و يا فاقد طبقه‌بندي است. تا امروز نزديك به 70 درصد دستگاه‌هايي كه طبقه‌بندي حياتي و حساس دارند شناسايي شده و برنامه‌هايشان نهايي شده است و موافقت‌نامه‌هايي هم در اين زمينه مبادله شده است.اگر مسير تداوم داشته باشد و بودجه‌هاي مناسب را براي كار در نظر بگيرند، طي سه سال آينده بخش عمده‌اي از آسيب‌پذيري زير ساخت‌هاي حياتي كشور مرتفع مي‌شود. مسلماً از سرعت برنامه‌ها راضي نيستيم، به دليل اينكه عقب‌ماندگي‌هاي زيادي را در اين زمينه داريم. براي رفع مشكلات بايد مطابق با نظام مهندسي و برنامه‌ريزي كشور قدم برداريم؛ اين نظام تاكيد مي‌كند كه طرح قبل از اجرا بايستي حتماً مطالعه شود و براي پروژه بايد مشاور در نظر گرفته شود، مشاور براي انجام كار زمان خاص خودش را مي‌خواهد، زيرا طرح بايد توسط مشاور مطالعه شود تا آسيب‌پذيري‌ها را بشناسد و براي رفع آسيب‌ها، راه حل ارائه كند و در نهايت با توجه به نتايج مطالعات مشاور، برنامه اجرايي توسط كميته پدافند غيرعامل تنظيم شود، زمان بر بودن بخشي از اين نظام محسوب مي‌شود. مقام معظم رهبري (مدظله العالي) فرمانده كل قوا در زمينه اجراي طرح‌هاي پدافند غيرعامل فرمودند: بايد بسيجي‌وار عمل كنيد. براي حركت بسيجي‌وار و اجراي طرح مقداري عقب هستيم. بايد با تمركز و علاقه بيشتر و توجه به تدابير فرمانده كل قوا سرعت كارها افزايش يابد.  امروز ما در ايران اسلامي در پدافند غيرعامل، با سه نوع از پروژه‌ مواجه هستيم، يا در حال مطالعه ، يا در حال ساخت و يا در حال بهره‌برداري هستند. آنجايي كه پروژه‌هاي در حال مطالعه هستند، مي‌توانيم در مباحثي چون مكان‌يابي مناسب كه يافتن عرصه امن در كشور است، پروژه را در برابر تهديد دشمن حفظ كنيم ، بحث مقياس آمايشي نيز در اينجا مطرح است مثلا براي ساخت پالايشگاه بايد، چه اندازه‌اي داشته باشد و كجا ساخته شود، ممكن است بخواهيم پالايشگاهي را كنار مرزها بسازيم، اما اين پالايشگاه از لحاظ حجم و اندازه بايد تعريف محلي و منطقه‌اي داشته باشد و مقياس ملي آن بايد در عمق مناسب كشور باشد. دومين موضوع در مكان‌يابي، استفاده از عوارض طبيعي جهت كاهش آسيب‌پذيري است كه اگر به درستي انتخاب شود، باعث كاهش آسيب‌ها مي‌گردد. سومين موضوع پراكندگي در سايت است، در ساخت پالايشگاه نبايد مخازن سوخت را در كنار هم و به صورت خطي بسازيم، كه با صدمه ديدن يكي از آنها باقي مخازن هم خود به خود آسيب ببينند، ممكن است عده‌اي بگويند كه در قبال آسيب ديدن تاسيسات نفتي نمي‌توان كاري كرد، خوشبختانه يك مبتكر ايراني با استفاده از آلياژ آلومينيوم، ماده‌اي را ساخته‌ كه مانع از انفجار مواد سيال مي‌شود. اين مواد را كه به صورت الياف بافته شده است مثلاً در باك موتور سيكلت تعبيه مي‌كنند و سپس با شليك گلوله آن را منفجر مي‌كنند، به خاطر وجود اين الياف، باك منفجر نمي‌شود، بلكه مانند شمع مي‌سوزد. مي‌توانيم به جاي مخازن فلزي از مخازن بتوني استفاده كنيم.با انجام اين اقدامات مي‌توانيم آسيب‌پذيري را از 100 درصد به 20 درصد برسانيم. در قبال پروژه‌هاي در حال ساخت و يا بهره‌برداري هم مي‌توان دست به اقداماتي زد، در پروژه‌هاي در حال ساخت، اگر هنوز برخي از تاسيسات ساخته نشده باشند، با ارائه راهكارهايي موارد مرتبط را بايد اعمال كرد. در پروژه‌هاي در حال بهره‌برداري نيز با مطالعه پروژه‌، قسمت‌هاي آسيب‌پذير رابايد شناسايي كرده و تاثير آسيب را بر سازه به حداقل برسانيم. بومي سازي دانش پدافند غيرعامل در زمينه پدافند غيرعامل از نبود دانش فني مرتبط رنج مي‌بريم، متاسفانه در كشورهاي مختلف، مباحث مرتبط با پدافند غيرعامل طبقه‌بندي شده هستند و اطلاع كمي در اين زمينه وجود دارد.در اجراي پروژه‌ها هم با مشكل عدم وجود مشاور فني و تخصصي پدافند غيرعامل مواجه هستيم. پس از شروع فعاليت‌هاي شركت‌هاي مشاور و همكاري با كميته پدافند غيرعامل به دست آوردهاي علمي مطلوبي در زمينه دانش فني دست يافته‌ايم. شرايط در اين زمينه كاملاً اميدوار كننده و مثبت است. آمريكايي‌ها جنگ‌ها را به 4 نسل تقسيم بندي كرده‌اند. جنگ‌هاي آينده از مدل جنگ‌هايي است كه آمريكايي‌ها در حال حاضر با استفاده از آن مي‌جنگند، آن‌ها در برخورد با كشورها مدل‌هاي مختلفي را دارند، ويژگي جنگ‌هاي گذشته بر قسمت‌هاي نظامي، تلفات عمده، برخورد با مردم و عمدتاً سخت‌افزاري تمركز پيدا مي‌كرد.در جنگ‌هاي جديد تصرف خاك معنايي ندارد، هدف اصلي جابه‌جايي حكومت‌هاست؛ حكومت‌ها نيز با راي و پذيرش و باور مردمي سر و كار دارند. در جنگ‌هاي گذشته عمليات رواني پشتيبان عمليات نظامي بود، در جنگ‌هاي جديد بر عكس شده ، عمليات اصلي همان عمليات رواني و سياسي است و بخش نظامي از بخش سياسي حمايت مي‌كند. به اين صورت كه ابتدا يك عمليات رواني و يا سياسي بزرگ را طراحي و اجرا مي‌كنند و در نهايت نيز با بمباران چند هدف نظامي، به هدف‌شان مي‌رسند، اصطلاحاًَ به اين اقدام نظامي، جراحي مي‌‌گويند. تقريباً 70 درصد كار در جنگ‌هاي جديد عمليات رواني است.از اين نظر شكل‌دهي به افكار عمومي و مقابله با عمليات رواني دشمن كار دستگاه‌هاي فرهنگي و به ويژه رسانه‌ها است. هدف قراردادن انسجام ملي با اينكه يك هدف نظامي نيست و يك هدف سياسي- اجتماعي است.اما انسجام ملي را با ابزار رواني هدف قرار مي‌دهند، با به هم خوردن اين انسجام به بخش مهمي از هدف خود رسيده‌اند. اينجاست كه مي‌تـوان پي به عملكرد خطير دستگاه‌هاي فرهنگي برد.در اين مقطع بايد چارچوب و كاركرد جديدي را در عرصه‌هاي فرهنگي تعريف كنيم. اين كاركردها مي‌تواند آسيب‌پذيري‌هاي ما را در عرصه ملي در برابر دشمن كاهش دهد و در حفظ انسجام ملي و مديريت يكپارچه كشور موثر باشد و آن را به پايداري برساند. براي رسيدن به عوامل و چارچوب مورد نظر، بايد مطالعه و دقت بيشتري انجام دهيم.  نقش رسانه‌ها در عمليات رواني و پدافند غيرعامل رسانه‌ها در فرهنگ‌سازي پدافند غيرعامل و در حين پدافند غيرعامل كاركردهايي مي‌توانند داشته باشند. رسانه‌ها در فرهنگ‌سازي و تغيير باورها در مردم و مسئولين نقش اساسي را ايفا مي‌كنند،بايد اين جمله را كه «ما مي‌توانيم در مقابل تهديدات دشمن و كاهش آسيب‌پذيري‌ها اقدام موثر انجام دهيم» در باور مردم بگنجانيم. يكي از اهداف مهم دشمن در عمليات رواني، القا «نمي‌توانيم» است، بايد با استفاده از رسانه‌ها به جنگ اين «القا» نادرست برويم. رسانه‌ها بايد با بيان توانمندي‌ها و كارهاي انجام شده و آشكار ساختن ضعف‌هاي دشمن براي مردم گام موثري را در اين زمينه بردارند. مردم بايد بپذيرند كه مي‌توانيم و به دشمن هم ثابت كنيم كه نمي‌توانند كاري كنند. در حين دفاع هم رسانه‌ها بايد ارتباطش را با مردم حفظ كنند و خدماتش را تداوم دهد، همچنين براي شرايط اين چنيني آمادگي و برنامه داشته باشند، مديريت و توليد محتوا در حين دفاع بحث مهمي است كه بايد از هم اكنون شروع شده و از زاويه مناسبي به آن نگريسته شود، در اين زمينه نيازمند اقدامات اساسي و موثري هستيم.  مهمترين مشكلات و چالش‌هاي فراروي پدافند غيرعامل مشكل باورهاي فرهنگي يكي از مهمترين مشكلات است،همان‌طور كه قبلا هم گفتيم، بايد مردم و مسئولان به اين باور برسند كه «ما مي‌توانيم» در برابر دشمن بايستيم.«سون‌ تزو» استراتژيست مشهور چيني مي‌گويد: اگر طالب صلح هستي بايد آماده جنگ باشي. اگر آرامش و صلح را مي‌خواهيم بايد خود را براي شرايط جنگي هم آماده كنيم بايد آسيب‌پذيري‌هايمان را كاهش دهيم به طوري كه بتوانيم در برابر تهديد پايداري كنيم. دشمن بايد بفهمد كه با اعمال تهديد نمي‌تواند سيستم را به هم بريزد و اگر به اين نتيجه برسد موجب بازدارندگي مي‌شود. دومين مشكل، نبود دانش فني پدافند غيرعامل است به دليل طبقه‌بندي بودن اين بحث با مشكلاتي مواجه هستيم ،البته با تلاش زياد مي‌توان به نتايجي دست يافت. وخلاصه اينکه به نظر مي رسد همه مردم بايد در اين زمينه فعال شوند در عين حال بسيج بهترين و مناسب ترين بخش براي اجراي ماموريت پدافند غير عامل است. منابع - مجموعه تمهيدات دفاع عامل و غيرعامل براي افراد و تاسيسات غيرنظامي (اصغر جدي ۱۳۸۳) مجموعه فعاليت هاي که مي توان با انجام آن از بروز و استمرار سوانحي که جان و مال مردم را تهديد مي کند جلوگيري نمود و يا در صورت بروز، آثار ناشي از آن را کاهش داد (موحدي نيا) کاهش خسارات مالي و صدمات جاني وارده بر غيرنظاميان در اثر حوادث طبيعي يا حوادث غيرطبيعي (مهندس شمسايي)  روابط عمومي سازمان جهاد كشاورزي استان اصفهان  -برداشتي از مصاحبه سردار غلامرضا جلالي رييس كميته دائمي پدافند غيرعامل كشور